Τα synthesizers δηλαδή αργότερα οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ανασύνθεσης και δημιουργίας ήχων, θεωρούνταν απλοποιημένες φθηνές εμπορικές εκδοχές σοβαρότερων μουσικών εργαλείων, για ανθρώπους που δεν ήξεραν και δεχόμενος δεν ήθελαν να μάθουν σοβαρή μουσική.
Εκεί όμως ήταν και το σφάλμα στη λέξη σοβαρή. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, τη σοβαρότητα της εκμάθησης δεν
την εξέλαβε ως ανάγκη για ακαδημαϊκή μόρφωση αλλά ως δουλειά, πολλή δουλειά,
ώρες επί ωρών με τα μηχανήματα, τα καλώδια και τα clavier, δοκιμάζοντας ξανά και ξανά
μέχρι να βρει τον ήχο που θα αισθανόταν ως σωστό, και αυτή η διαδικασία είναι
πολύ σοβαρή.
Για να γίνει κάποιος συνθέτης αρχικά πρέπει πρώτα να μάθει
να ερμηνεύει τη μουσική, να γράφει, να διαβάζει και αργότερα να μάθει να
συνθέτει, ακολουθώντας ένα ή ακόμα και περισσότερα από τα ενδεδειγμένα και
δοκιμασμένα συστήματα, ή έστω να επινοήσει κάποιο βασισμένο σε αυτά.
Η μουσική προσέγγιση του Βαγγέλη Παπαθανασίου ήταν πολύ πιο
απλή και με κάποιον τρόπο σχεδόν παιδική, με την καλή έννοια. Ήθελε να συνθέσει
οπότε χρειαζόταν κάτι που να βγάζει ήχο, ακόμα καλύτερα πολλούς ήχους και ακόμα
καλύτερα ήχους που μπορούσε να φανταστεί. Έπειτα ήταν απλό, θα καθόταν να
παίζει συνέχεια ήχους μέχρι να τους βάλει σε μία σειρά, μέχρι να βρει αυτό που
του αρέσει.
Ο Πικάσο είχε πει ότι του πήρε χρόνια να μάθει να ζωγραφίζει
σαν τον Ραφαήλ και μία ολόκληρη ζωή για να μάθει να ζωγραφίζει σαν παιδί. Ο
Βαγγέλης συνέθετε μία ζωή σαν παιδί, παίζοντας.
Σε ένα ταξιδιωτικό του αφήγημα, ο πεζογράφος Στράτος
Μυριβήλης γράφει: ανάμεσα στις ευχάριστες στιγμές που με περίμεναν στο Βόλο,
ήταν και ένα παιδάκι έξι με εξίμιση χρόνων που ανακάλυψα, προικισμένο με το
θείο δώρο του ταλέντου. Ο μικρός αυτός με τις ποδίτσες της πρώτης Δημοτικού, με
τα γελαστά ματάκια, ήταν ένας αυτοδίδακτος μικροσκοπικός συνθέτης μου έπαιξε
στο πιάνο δυο συνθέσεις του που με κατέπληξαν. Τη μία την έλεγε «οι καμπάνες»
και την άλλη «ο χορός» .Πρέπει να δει κανείς τα μικροσκοπικά δαχτυλάκια του να
αγωνίζονται να πιάσουν τις θαυμάσιες συγχορδίες, που κάνεις δεν του δίδαξε,
πρέπει να ακούσει τους χρωματισμούς και τα χαριτωμένα εμβλήματα του και να
καταλάβει το νόημα του Ευαγγελιστού που είπε πνεύμα ο Θεός και όπου θέλει πνεί. Για να δούμε τι επιφυλάσσει
η μοίρα σε τούτο το Βολιωτάκι. Ο Βάγγος δεν ήταν άλλος από τον Βαγγέλη
Παπαθανασίου, το παιδί-θαύμα του Βόλου, που στα τέσσερα του άρχισε να παίζει
πιάνο και να συνθέτει και στα έξι έδωσε την πρώτη συναυλία με έργα του, ενώπιον
δύο χιλιάδων ακροατών.
Τη δεκαετία του 70 στο Παρίσι γνωρίζεται με τον Χιού
Χάντσον. Πέρα από τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις, την εποχή εκείνη είναι
έτοιμος να παρουσιάσει τον δικό του μουσικό κόσμο στο κοινό. Ο Χάντσον, μόλις έχει
αναλάβει την πρώτη ταινία μεγάλου μήκους, την ιστορία δύο Ολυμπιακών δρομέων και
αποφασίζει να πάρει μία απόφαση που θα αλλάξει όλη την ιστορία του
κινηματογράφου και της ηλεκτρονικής μουσικής. Αναθέτει στον Βαγγέλη να συνθέσει
μουσική για την ταινία. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου κερδίζει το OSCAR ανάμεσα σε
μεγάλους συνθέτες, για έναν ήχο πρωτόγονο, παράξενο, επικό.
Ο Βαγγέλης είπε: το μυαλό μου λέει, όταν γράφω δημιουργώ την
εικόνα μέσα στο μυαλό μου, στο συγκεκριμένο έργο προσπάθησα να τρέξω πλάι στους
αθλητές. Για κάποιον που τρέχει, γίνομαι δρομέας. Έτσι γράφτηκαν «οι δρόμοι της
φωτιάς».
Το έργο αυτό, που γράφτηκε το 1981, θα τον κάνει διάσημο και
γνωστό σε ευρύτερο κοινό και πολλοί άνθρωποι θα ενδιαφερθούν για τη μουσική
αυτή και άλλοι θα ζητήσουν να συνεργαστούν μαζί του.
Δημιούργησε μόνος του και το όχημα και το δρόμο και τον
προορισμό. Η πορεία του θα μας υπενθυμίζει πάντοτε, πώς στη μουσική και στην
τέχνη γενικότερα, υπάρχουν παραπάνω από ένας τρόποι για να συνδεθεί κάνεις με
το κοινό του και με τους ανθρώπους του.
Ένα παιδί που δεν ενδιαφέρεται απαραίτητος για κάποιες
θεσμικές σπουδές, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να μεγαλουργήσει στον τομέα που
τον ενδιαφέρει και πως στη ζωή εκτός από τη μέθοδο υπάρχει και το πάθος. Είπε: Το να φτιάχνεις μουσική είναι σαν να κάνεις έρωτα.
Δεν είναι καλό εκτός αν είναι ειλικρινές και αυθόρμητο.
Ένας κοντινός του συνεργάτης είπε: έχουμε συνηθίσει να
βλέπουμε τον Βαγγέλη πίσω από ένα χαμό με μηχανήματα και πλήκτρα και μπορεί
εύκολα να φανταστεί κανείς πως πρόκειται για μία ιδιοφυΐα της ηλεκτρονικής
μουσικής που γνωρίζει τι κάνει κάθε κουμπί, κάθε καλώδιο και ελέγχει τον ήχο με
απόλυτη επιστημονική ακρίβεια. Δεν είναι όμως έτσι. Στην πραγματικότητα
γνωρίζει πώς να παίζει πλήκτρα, μπορεί να αυτοσχεδιάσει σαν ένας καλός Jazz
πιανίστας ή να παίξει μία Σονάτα πολύ όμορφα αλλά από εκεί και πέρα δοκιμάζει τι
κάνουν τα κουμπιά και με την εμπειρία γίνεται όλο και καλύτερος με το να
μαντεύει από πριν το αποτέλεσμα, ή να οργανώνει τα μηχανήματα του όπως τον
εξυπηρετούν καλύτερα. Έχει τόσα ηλεκτρονικά όργανα γιατί άπαξ και ρύθμιση
κάποιο και δημιουργήσει έναν ήχο που του αρέσει, προτιμά να ξαναγοράσει το
όργανο για να μην χρειαστεί να απορρυθμίσει το αρχικό. Ποτέ ο Βαγγέλης δεν
ενδιαφέρθηκε για τα μηχανήματα, ενδιαφέρθηκε μόνο για την περιγραφική ικανότητα
του ήχου.
μικρό απόσπασμα από τη ραδιοφωνική εκπομπή του Πάρη Μέξη
Περισσότερα για τον καλλιτέχνη - συνθέτη
Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1943 στην
Αγριά Βόλου. Ξεκίνησε να συνθέτει από την ηλικία των τεσσάρων ετών.Σπούδασε ζωγραφική και σκηνοθεσία στην Ακαδημία Καλών Τεχνών
στην Αθήνα.
Το πρώτο γκρουπ που σχημάτισε ήταν οι Forminx το 1963, ονομασία που πήραν από το αρχαίο ελληνικό μουσικό όργανο. Υπήρξαν από τα πιο πετυχημένα και δημοφιλή συγκροτήματα της δεκαετίας του ’60. Μετά ήρθαν οι Aphrodite’s Child το 1967 με τον Ντέμη Ρούσο και τον Λουκά Σιδερά, που στη συνέχεια βρέθηκαν στο Παρίσι. Το επιτυχημένο διπλό άλμπουμ, όπου συμμετείχε και ο Αργύρης Κουλούρης (που δεν είχε μπορέσει να ακολουθήσει αρχικά το συγκρότημα στη Γαλλία), με τίτλο 666 θεωρείται ότι του έδωσε ώθηση για διεθνή καριέρα.
Ενώ
αποτελούσε ακόμα μέλος των Aphrodite’s Child, άρχισε να ασχολείται και με
διαφορετικά πράγματα. Η αρχή έγινε το 1970 όταν έγραψε την μουσική για μία ταινία
του Χένρι Χάπιερ. Ακολούθησε ένα ακουστικό ντοκιμαντέρ επηρεασμένο από της
φοιτητικές εξεγέρσεις στο Παρίσι του 1968. Το 1973 ξεκίνησε μία επιτυχημένη
συνεργασία με τον σκηνοθέτη Φρέντερικ Ροσίφ για μία σειρά ντοκιμαντέρ για την
άγρια φύση, ενώ λίγο προτού μεταβεί στο Λονδίνο κυκλοφόρησε το σόλο άλμπουμ
Earth.
Επένδυσε μουσικά πλήθος κινηματογραφικών ταινιών όπως: Blade
Runner ταινία επιστημονικής φαντασίας του Ρίντλεϊ Σκοτ, 1492: Χριστόφορος
Κολόμβος (1492 - Conquest of Paradise, 1992) για το οποίο απέσπασε το βραβείο
Echo Awards αλλά και το βραβείο του Χρυσού Λέοντα, Vortex - Το πρόσωπο της
μέδουσας (1967) του Νίκου Κούνδουρου, ο αγνοούμενος (Missing, 1982) του Έλληνα
σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, Η ανταρσία του Μπάουντυ (1984) του Ρότζερ Ντόναλτσον, Francesco
(1989) της Liliana Cavani, Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα (Bitter Moon, 1992) του
Ρόμαν Πολάνσκι, Καβάφης (1996) του Γιάννη Σμαραγδή, Αλέξανδρος (Alexander,
2004) του Όλιβερ Στόουν, Ελ Γκρέκο (2007) του Γιάννη Σμαραγδή. Το 1997
σκηνοθέτησε την τελετή έναρξης του 6ου Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Ανοιχτού Στίβου
της IAAF που πραγματοποιήθηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας. Το έργο του
Μυθωδία επελέγη από τη ΝΑΣΑ ως η επίσημη μουσική για την αποστολή της, 2001
Οδύσσεια στον Άρη, ενώ το 2002 συνέθεσε το μουσικό σήμα του Μουντιάλ.
Η ΝΑΣΑ του απένειμε το μετάλλιο δημόσιας συνεισφοράς σε
αναγνώριση εξαιρετικής συνεισφοράς στο όραμα της. Το βραβείο αποτελεί την
υψηλότερη τιμή από τον Αμερικανικό οργανισμό για μη κυβερνητικά πρόσωπα.
Το 2003 παρουσίασε εβδομήντα δικά του έργα ζωγραφικής στα
πλαίσια της Βαλένσια Μπιενάλ στην Ισπανία. Μετά την επιτυχία της έκθεσης
Vangelis Pintura, τα έργα του εκτίθενται σε σημαντικές γκαλερί σε όλο τον
κόσμο. Την ίδια χρονιά, ο Παπαθανασίου παρουσίασε επίσης ένα βιβλίο που
περιέχει μερικά από τα ωραιότερα έργα του, με τίτλο Vangelis.
Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου απεβίωσε στις 17 Μαϊου 2022 ενώ
νοσηλευόταν στο Αμερικανικό Νοσοκομείο στο Παρίσι, εξαιτίας επιπλοκών της
COVID-19.
